⌠GROSSO PLIATSIKOFICATION.4⌡ Η ιστορία και η κατάργηση των Δώρων στην Ελλάδα. Οι δράσεις της ΠΕΣΕΚ και οι πρωτοβουλίες για επαναφορά τους
Η ιστορία των Δώρων στην Ελλάδα είναι η συμπύκνωση ενός κοινωνικού αιτήματος για στοιχειώδη βελτίωση του εισοδήματος εργαζομένων και συνταξιούχων. Καθιερώθηκαν το 1951 με τον Αναγκαστικό Νόμο 1777 ως κοινωνικό «μαξιλάρι» για περιόδους αυξημένων αναγκών για τις οικογένειες εργαζομένων και συνταξιούχων, ενσωματώνοντας την ιδέα ότι ο μισθός ή η σύνταξη δεν είναι μόνο μηνιαίοι λογαριασμοί αλλά ετήσιο δικαίωμα με εποχική προσαρμογή.
Από τη μετεμφυλιακή και μέχρι τη μνημονιακή περίοδο, τα Δώρα λειτούργησαν ως 13ος και 14ος μισθός για τους μισθωτούς και ως 13η και 14η σύνταξη για τους συνταξιούχους, αντισταθμίζοντας εποχικές ανάγκες (Χριστούγεννα, Πάσχα, θερινή άδεια) και ενισχύοντας την αγοραστική δύναμή τους.
Στον ιδιωτικό τομέα, εδραιώθηκαν ως δεσμευτικές μισθολογικές παροχές, με πλήρη εξειδίκευση μέσω Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ΣΣΕ)/εργατικής νομοθεσίας, ως κατάκτηση της μεταπολεμικής εργατικής τάξης.
Η καθολικότητα και ο δεσμευτικός χαρακτήρας ως μισθολογικό δικαίωμα διαμορφώθηκαν μετά την κατοχύρωση των εργασιακών σχέσεων και την εδραίωση των ΣΣΕ.
Μεταπολεμικά, το Δημόσιο ευθυγραμμίστηκε σταδιακά με αυτές τις παροχές, ιδίως με την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 ως προς την ισότητα/μισθολογική πολιτική, με εφαρμοστικούς νόμους και κανονισμούς που ενσωμάτωσαν πρακτικά τις εποχικές παροχές στους δημοσίους υπαλλήλους.
Η πρακτική μεταφοράς των εποχικών παροχών στους συνταξιούχους (επιπλέον καταβολές) ενισχύθηκε μεταπολεμικά μέσω των ετήσιων καταβολών (εποχικών επιδομάτων/«δώρων»), εφαρμόζοντας την ίδια λογική κοινωνικής κάλυψης αυξημένων οικονομικά αναγκών.
Πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, αγώνες
Όπως προαναφέρθηκε, τα Δώρα αποτέλεσαν εργαλείο κοινωνικής πολιτικής και αναδιανομής εντός της μισθολογικής δομής, ενισχύοντας την αγοραστική δύναμη σε περιόδους αιχμής (εορτές/άδεια) και μειώνοντας την επισφάλεια των νοικοκυριών. Η διεκδίκηση τους στηρίχθηκε σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, απεργίες και τη διαχρονική συνδικαλιστική πίεση (ιδίως από τη μεταπολεμική περίοδο έως τις ΣΣΕ της μεταπολίτευσης). Κατά συνέπεια, τα Δώρα ενσωματώθηκαν στο δημόσιο λόγο ως «κοινωνική κατάκτηση».
Να σημειωθεί ότι ο 13ος μισθός εμφανίζεται ως ορόσημο κοινωνικής αναφοράς και ως διεκδίκηση το Δεκέμβριο του 1925, συνδεόμενος με εργατικές διεκδικήσεις και κοινωνικές ανάγκες της εποχής. Είχε προηγηθεί η 1η Απρίλη του 1822 όταν οι εργάτες του Τυπογραφείου της Διοίκησης (η σημερινή «Εφημερίδα της Κυβέρνησης») ζητούσαν από το Μινιστέριον: «επειδή και κατ’ αυτάς έφτασαν αι του Πάσχα εορτάσιμοι ημέραι και θέλομεν ν’ αγοράσωμεν άλλος παπούτσια, άλλος τζουράπια και άλλος άλλο τι, δια τούτο παρακαλούμεν το Μινιστέριον να μας δώση ολίγα γρόσια διά ν’ απεράσωμεν ταύτας τας εορτασίμους ημέρας, αναπληρούντες τας χρείας μας».
Κι ενώ στον ιδιωτικό τομέα διατηρήθηκαν και διατηρούνται μέχρι σήμερα και ορθώς ως θεσμική υποχρέωση (Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, επίδομα άδειας), παρά τις μνημονιακές τροποποιήσεις στις ΣΣΕ και τον κατώτατο μισθό, δε συνέβη το ίδιο για τους δημόσιους υπαλλήλους και όλους τους συνταξιούχους δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Σε αυτήν την περίπτωση έγινε και συνεχίζεται το «grosso pliatsikofication*» στα Δώρα, τα χρήματα των οποίων δεν πάνε σε κοινωνικές δαπάνες, αλλά για τις ανάγκες του ΝΑΤΟ, της Ε.Ε., της Ιμπεριαλιστικής Δύσης για πολεμικούς εξοπλισμούς και για το κεφάλαιο, που ανοίγει σαμπάνιες και πίνει «εις υγείαν των κορόιδων».
*η υβριδική λέξη «grosso pliatsikofication» ⌠«grosso» στα ιταλικά σημαίνει μεγάλο, χοντρό, τεράστιο, p.x. «colpo grosso»∙ «pliatsiko»αλβανική λέξη, σλαβικής προέλευσης μεταφρασμένη στα ελληνικά σημαίνει λεηλασία, η αρπαγή χωρίς κανόνες, το πλιάτσικο δηλαδή που λέμε και στην... κοινή νεοελληνική∙ η κατάληξη «-fication»(αγγλικά/λατινικά) δίνει την αίσθηση διαδικασίας ή μετατροπής, π.χ., «simplification»,«electrification»)⌡. Συνεπώς, το «grosso pliatsikofication» μπορεί να αποδοθεί ως η διαδικασία της μεγάλης λεηλασίας. Από τη σατυρική υπερβολή της λέξης καταδεικνεύεται ότι δεν μιλάμε για απλό «πλιάτσικο», αλλά για μια θεσμοθετημένη, μαζική, «επίσημη» λεηλασία, που ντύθηκε με τεχνοκρατικό κοστούμι για να μας ληστέψει. Περισσότερα εδώ.
«Grosso pliatsikofication»
Δεν είναι απλό μισθολογικό ζήτημα
Η κατάργηση της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού μείωσε την ετήσια διαθέσιμη ροή εισοδήματος των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα και σε όλους τους συνταξιούχους, αύξησε την εποχική επισφάλεια, περιόρισε την κατανάλωση των νοικοκυριών και σε εορταστικές περιόδους -ιδίως για χαμηλοσυνταξιούχους και χαμηλόμισθους- ενίσχυσε την ανάγκη πίστωσης/δανεισμού**.
«Σε µια πλούσια χώρα, η οποία έχει αποκαταστήσει την παραγωγή πλούτου (ΑΕΠ) στα προ κρίσης επίπεδα (µόνο που ο παραγόµενος πλούτος ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες αντί να κατανέµεται δίκαια), η κυβέρνηση της ΝΔ µε την παροχή κοινωνικής βοήθειας (τα διάφορα «pass») επιχειρεί απλώς να µας µετατρέψει σε αναξιοπαθούντες επαίτες» τόνιζε ο πρόεδρος της ΠΕΣΕΚ, Γρηγόρης Καλομοίρης, σε άρθρο του υπό τον τίτλο «Αγώνας για το 13ο-14ο μισθό και σύνταξη» στην εφημερίδα «Documento» (14-02-25).
«Αγνοεί», συμπλήρωνε, «προκλητικά την εκθετική αύξηση του κόστους ζωής και θριαµβολογεί για την αύξηση του κατώτατου µισθού – µια αύξηση της τάξεως των 39 ευρώ τον µήνα (πρακτικά αύξηση 12,5 ευρώ στο δηµόσιο από 1/4/2025), καθώς και για την αύξηση των 20 ευρώ τον µήνα για τους συνταξιούχους (πλην των 700.000 εξαιρεθέντων)».
«Κι αυτό», κατέληγε, «τη στιγµή που οι µισθοί και οι συντάξεις έχουν υποστεί τεράστια συρρίκνωση την τελευταία δεκαπενταετία, η ακρίβεια και ο πληθωρισµός τσακίζουν το εργατικό – λαϊκό εισόδηµα».
Αυτό, εξάλλου, υπογράμμιζαν και οι 27 Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και η ΠΕΣΕΚ, στο κάλεσμα που είχαν απευθύνει για τις συγκεντρώσεις που πραγματοποίησαν σε όλη τη χώρα την Τετάρτη 12 Νοέμβρη 2025, Ημέρα Πανελλαδικής Δράσης για τη διεκδίκηση λύσεων σε μια σειρά δίκαιων αιτημάτων τους, αναμέσα στα οποία η επαναφορά των Δώρων και οι αυξήσεις σε συντάξεις και μισθούς.
«Δηλώνουμε ότι δεν αντέχουμε τη μίζερη αναξιοπρεπή ζωή που οι πολιτικές τους όλα αυτά τα χρόνια μάς έχουν επιβάλλει με τη βία», ανέφεραν. «Επιμένουμε», συνέχιζαν, «πως η περικοπή των Δώρων από τους εργαζομένους στο δημόσιο τομέα και όλους τους συνταξιούχους δεν είναι ένα απλό μισθολογικό ζήτημα», καθώς «έχει σοβαρές και δυσμενείς επιπτώσεις στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή μας, πολλώ δε μάλλον όταν καθημερινά νιώθουμε στο πετσί μας την εκθετική αύξηση του κόστους διαβίωσής μας» (εδώ το πλήρες κείμενο).
**Αξίζει να σημειωθεί ότι στα «ψιλά γράμματα» της περικοπής της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού κρύβεται και ένα «δωράκι» για τους τραπεζίτες, καθώς σε περιβάλλον υψηλού κόστους ζωής και αυξημένων έμμεσων φόρων, η απώλεια των Δώρων τροφοδοτεί βραχυπρόθεσμο δανεισμό/καταναλωτικά προϊόντα πιστώσεων και αυξημένη χρήση καρτών —ένα μοτίβο που ιστορικά ευνοεί έσοδα από τόκους/προμήθειες.
Γιατί δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι
Επειδή τα χρήματα για την καταβολή της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού προέρχονται απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό, που με τη φοροαφαίμαξη του λαού, τις εισφορές και τον ιδρώτα των εργαζόμενων αλλά και των συνταξιούχων που έπειτα από 40 χρόνια εργασίας προσδοκούν να απολαύσουν τους καρπούς των κόπων τους: μια αξιοπρεπή σύνταξη και όχι ένα ερανικό επίδομα, όπως την κατέστησαν οι (μετα)μνημονιακοί κυβερνώντες. Άρα χρήματα από τον κρατικό κορβαρά, των ελλήνων φορολογουμένων και των ασφαλισμένων, άρα και «εύκολος» στόχος περικοπών για την επίτευξη των «ματωμένων» πρωτογενών πλεονασμάτων, την αποπληρωμή ενός χρέους που δε δημιούργησε η εργατική τάξη και ο λαός, τις δαπάνες για πολεμικούς εξοπλισμούς, που παραμένουν προτεραιότητα για τη σημερινή κυβέρνηση κ.λπ.
«Αμυντικές δαπάνες»
Γράφει στο άρθρο του στην εφημερίδα «Documento» ο πρόεδρος της ΠΕΣΕΚ: «Η κυβέρνηση της ΝΔ «επενδύει στον σκληρό νεοφιλελευθερισµό, στις σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις. ∆ιαλύει τις κοινωνικές υποδοµές, την παιδεία, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση και το περιβάλλον». «Κουνά σε εργαζοµένους και συνταξιούχους τη «δαµόκλειο σπάθη» των δηµοσιονοµικών περιορισµών που “µαγικά”», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «εξαφανίζονται όταν πρόκειται για στρατιωτικούς εξοπλισµούς για το ΝΑΤΟ και για να στηρίζει το Ισραήλ και τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού».
Σύμφωνα με συγκεντρωτικά στοιχεία, οι συσσωρευμένες «αμυντικές» δαπάνες της Ελλάδας από 2008 ως 2024 υπερβαίνουν τα 112 δισ. ευρώ. Σε ετήσιο ποσοστό επί του ΑΕΠ, η χώρα μας διατηρεί πάνω από το στόχο 2% του ΝΑΤΟ τις συγκεκριμένες δαπάνες, το υψηλότερο ποσοστό σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρας. Για παράδειγμα, το 2024: σύμφωνα με τις εκτιμήσεις οι στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν στο 2,46% ΑΕΠ, ποσοστό που αναμένεται να πάρει την ανιούσα τα επόμενα χρόνια.
Στον παρακάτω πίνακα παρατηρούμε ότι η κυβέρνηση δηλώνει πλεονάσματα: +2,2% (2025), +2,4% (2026) και μείωση χρέους ως % ΑΕΠ —δηλαδή, με λίγα λόγια, υπάρχει δημοσιονομικός «χώρος» για την επαναφορά της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού. Ωστόσο, για την κυβέρνηση προτεραιότητα έχουν οι αμυντικές δαπάνες... των άλλων (για ΝΑΤΟ, ΕΕ,πόλεμο στην Ουκρανία και όπου γης, Ισραήλ για να συνεχίζει τη γενοκτονία του Παλαιστινιακού λαού κ.λπ.), με τα δικά μας λεφτά. Το λένε ξεκάθαρα, άλλωστε, και με τις κατά καιρούς δηλώσεις του ο υπουργός Άμυνας και τα σχέδια του ΥΠΕΘΑ για το 2026 (SAFE, «Ατζέντα 2030»), που δείχνουν προτεραιότητα σε εξοπλισμούς (μέχρι ~45% το «μερίδιο») και υποδομές (ισχυρά κονδύλια μισθοδοσίας–λειτουργικών).
Να θυμίσουμε το «μπράβο, Κυριάκο!» του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ στο Μητσοτάκη «για τη σταθερή δέσμευση της Ελλάδας στις αμυντικές δαπάνες», τις οποίες διατηρεί πάνω από τους στόχους του «καρτέλ των δολοφόνων» (διότι αυτό είναι η λεγόμενο Βορειοατλαντική Συμμαχία), γεγονός που κάνει τον έλληνα πρωθυπουργό και και τη χώρας μας «παράδειγμα συμμόρφωσης» εντός της Συμμαχίας.Επίσης, και τι δήλωσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνη 2025: ότι η Ελλάδα ξοδεύει ήδη πάνω από 3% του ΑΕΠ για στρατιωτικούς εξοπλισμούς και ότι προσωπική του δέσμευση είναι το να δαπανήσει πάνω από 25 δισ. ευρώ για την άμυνα (ξαναρωτάμε ποιου;) τα επόμενα 12 χρόνια.
Εφικτή η επαναφορά;
Για να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: το «εφικτή» είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και απόφασης , δεν είναι τεχνικό. Κι όταν δεν υπάρχει αυτή, τότε ένας είναι ο δρόμος: αυτός του αγώνα για την επαναφορά της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού, πραγματικές αυξήσεις σε συντάξεις και μισθούς, λεφτά για τις κοινωνικές ανάγκες και όχι για του ΝΑΤΟ τα σφαγεία. Με τα σημερινά πλεονάσματα και τα δισεκατομμύρια που σας αναφέραμε παραπάνω τα οποία διοχευτεύονται για «να σκοτώνονται οι λαοί για τ’ αφέντη το ψωμί», ένας δημοσιονομικός σχεδιασμός που ανακατανέμει 0,2–0,3% του ΑΕΠ ετησίως από «αμυντικές»/λοιπές κατηγορίες θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει πλήρη επαναφορά των Δώρων στο Δημόσιο και στους συνταξιούχους, με παράλληλες στοχευμένες αυξήσεις στον κατώτατο μισθό/κατώτερη συντάξη, χωρίς να «εκτροχιάζει τους στόχους πλεονάσματος», που επικαλείται και η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ για να μην ικανοποιήσει αυτό το δίκαιο αίτημα των συνταξιούχων και των εργαζομένων στο Δημόσιο.
Μια επιστολή... η αρχή
Η στρατηγική της Πανελλήνιας Ένωσης Συνταξιούχων Εκπαιδευτικών (ΠΕΣΕΚ) συνδυάζει θεσμική πίεση και κινηματική δράση, με στόχο την επαναφορά της 13ης-14ης σύνταξης και του 13ου-14ου μισθού.
Έχει αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών, με επιστολές, προτάσεις, κινητοποιήσεις στην Αθήνα και στην περιφέρεια μέσω των Παραρτημάτων της και συμμετοχή σε συναντήσεις με το υπουργείο Εργασίας και τον ΕΦΚΑ.
Συναντήσεις κατά τις οποίες πάντα επισημαίνει το αυτονόητο: την ανάγκη για επαναφορά των Δώρων, ασφάλισης, την επίλυση καθυστερήσεων στην απονομή συντάξεων και την ενίσχυση του προσωπικού στις υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης, με μόνιμες προσλήψεις και μονιμοποίηαη συμβασιούχων.
Η ΠΕΣΕΚ πρότεινε να τεθεί ως βασικό αίτημα η επιστροφή των Δώρων και σήμερα, μαζί με το αίτημα των πραγματικών αυξήσεων στις συντάξεις και στους μισθούς, βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας των συνταξιουχικών και εργατικών διεκδικήσεων.
Στις 7 Νοέμβρη 2024 στέλνει επιστολή προς τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, καλώντας τες σε σύσκεψη για «να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε μορφές κοινού αγώνα που θα έχουν διάρκεια, κλιμάκωση, αποτελεσματικότητα» για την ικανοποίησηση σειράς δίκαιων αιτημάτων εργαζομένων και συνταξιούχων. Οι συντάξεις και οι μισθοί έχουν υποστεί τεράστια συρρίκνωση την τελευταία δεκαπενταετία, ανέφερε στην επιστολή υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι τα δώρα αποτελούν ιστορική κατάκτηση που δεν μπορεί να χαθεί, και δεν πρέπει να το επιτρέψουμε.
Στο πλαίσιο αυτό, έθεσε και με το δεδομένο ότι πλησίαζαν οι εορτές, «ως πρώτη διεκδίκηση μας την άμεση καταβολή του Δώρου Χριστουγέννων, την επαναφορά του 13ου & 14ου μισθού/σύνταξης στους εργαζομένους στο Δημόσιο και στους συνταξιούχους». Επίσης, στα αιτήματα που πρότεινε: οι «άμεσες αυξήσεις στις συντάξεις μας και στους μισθούς των εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα», καθώς και η «στελέχωση των ΕΦΚΑ, ΟΠΕΚΑ, ΜΤΠΥ με μόνιμο προσωπικό».
Στη σύσκεψη των σωματείων που ακολούθησε, έγινε δεκτή η πρότασή της να πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 28 Νοέμβρη 2024 η πρώτη κοινή κινητοποίησή τους έξω από το υπουργείο Εργασίας.
Έκτοτε και μέχρι να ικανοποιηθούν πλήρως τα αιτήματα εργαζομένων και συνταξιούχων, γιατί «λεφτόδεντρα υπάρχουν» (όπως αποδείχθηκε παραπάνω και υπάρχουν πλείστα άλλα παραδείγματα), συμπορεύεται: με τα υπόλοιπα συνταξιουχικά και εργατικά σωματεία στους δρόμους του αγώνα απαιτώντας:
━Άμεση επαναφορά της 13ης-14ης σύνταξης/μισθού. | ━Στήριξη και αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης. Άμεσες μόνιμες προσλήψεις γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού σε όλες τις δομές υγείας. |
Αθήνα, 19-12-25
Για το Δ.Σ. της ΠΕΣΕΚ
Ο πρόεδρος | Ο γενικός γραμματέας |
Για να κατεβάσετε το κείμενο σε μορφή pdf, πατήστε εδώ.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου